Total FootBall – Μέρος Β”

Σε επίπεδο συλλόγων οι ομάδες της Ολλανδίας δεν ήταν ποτέ μέσα στις καλύτερες της Ευρώπης. Όταν ο Ρίνους Μίχελς πέτυχε σα μάνατζερ στον Αγιαξ, πολλοί λίγοι θα έδιναν στην Ολλανδική ομάδα ελπίδες για γρήγορη άνθηση και κατάληψη της πρώτης γραμμής των θέσεων των συλλόγων σε παγκόσμιο επίπεδο. Εκείνη τη στιγμή πάλευαν να μείνουν στη κατηγορία, όταν ήρθε ο Μίχελς και τους οδήγησε στη κατάκτηση του πρωταθλήματος την επόμενη χρονιά. Την ερχόμενη χρονιά ο Αγιαξ ταπείνωσε τη Λίβερπουλ 5-1 νικώντας την εντός έδρας (παρόλο που η διάσημη δικαιολογία του Bill Shankly ήταν για την ύπαρξη ομίχλης πάνω από το γήπεδο) και έφτασε μέχρι τα ημιτελικά του Κυπέλλου Πρωταθλητριών.

Το πρώτο κλειδί της επιτυχίας του Μίχελς ήταν η υπογραφή του Velibor Vasovic ενός λίμπερο που τον αγόρασε από τη Παρτιζάν Βελιγραδίου. Στα πρώτα χρόνια ένα από τα κλειδιά του συστήματος που έπαιζε ο Αγιαξ ήταν η χρήση της «παγίδας offside» σε συνδυασμό με την εισαγωγή του pressing game. Αυτά τα δυο δούλεψαν εξαιρετικά μαζί και έκαναν το σύστημα αρκετά αποτελεσματικό.

ajax-livΟ Άγιαξ έπαιζε με την αμυντική του γραμμή ψηλά ώστε να πιέζει το χώρο στον οποίο οι αντίπαλοι « έκαναν» παιχνίδι. Το μεγάλο πρόβλημα με αυτό είναι ότι εάν ο αντίπαλος με τη μπάλα έχει χρόνο και χώρο μπορεί εύκολα να περάσει πάσες στη «πλάτη» της αμυντικής γραμμής και να τους πιάσει στον «ύπνο». Για να είναι αποτελεσματική η «παγίδα» του offside πρέπει να συνδυάζεται με πίεση στο παίκτη που έχει τη μπάλα για να του στερήσεις τη δυνατότητα να «παίξει» μια κάθετη και εύκολη πάσα. Χρησιμοποιώντας αυτό το στυλ παιχνιδιού ο Άγιαξ κέρδισε αμέτρητους τίτλους στο εγχώριο πρωτάθλημα και 3 Κύπελλα Ευρώπης, όμως σε αυτό το στάδιο κανένας δε αναφέρει τη φράση Ολοκληρωτικό Ποδόσφαιρο.

Το Μουντιάλ του ’74

Μόνο όμως μετά τη παρουσία της Ολλανδίας στο Μουντιάλ του 1974 (επίσης υπό τις οδηγίες του Ρίνους Μίχελς) όταν τα Μ.Μ.Ε άρχισαν να αναγνωρίζουν το φαινόμενο αυτό σαν Total Football. Το Ολοκληρωτικό Ποδόσφαιρο πήρε την ελευθερία και τη κίνηση από τη σχολή Danoubian, τους Magical Magyars (Μάγους Μαγυάρους του Πούσκας), την «πλευρά» της Βραζιλίας του 1970 με αποτέλεσμα να εξελίξει και να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα το στυλ αυτό του παιχνιδιού. Υπό το Ολοκληρωτικό Ποδόσφαιρο ήταν αναμενόμενο ότι κάθε παίκτης θα ήταν άνετος να παίξει σε κάθε θέση πλην του τερματοφύλακα.

Στη πράξη αυτό σήμαινε ότι εάν το αριστερό μπάκ έβγαινε μπροστά, τότε το αριστερό εξτρέμ ή ο κεντρικός χαφ θα γύρναγε πίσω ώστε να καλύψει το κενό που δημιουργήθηκε στα μετόπισθεν. Ολλανδία και Αγιαξ έπαιζαν θεωρητικά το 4-3-3, αλλά στη πραγματικότητα συχνά ήταν πολύ δύσκολο ποίος παίζει που. Ο Γιόχαν Κρόιφ υποτίθεται ότι ήταν ο κεντρικός επιθετικός, αλλά ήταν ο παίκτης που μπορούσε να βρεθεί οπουδήποτε σχεδόν στο γήπεδο. Όπως ο Alfredo di Stefano πριν από αυτόν ,ο Cruyff θα έρχονταν τόσο πίσω στη δική του περιοχή ουτως ώστε να παραλάβει τη μπάλα και να χρησιμοποιήσει όλη του τη επιρροή στο παιχνίδι.

Η ιδέα του Ολοκληρωτικού Ποδοσφαίρου το έκανε πολύ δύσκολο για τους αντιπάλους να «εντοπίσουν» τη κίνηση των παικτών, αλλά καταπονούσε πολύ τους Ολλανδούς. Ό ίδιος ο Μίχελς είπε ότι « Θα προσπαθούσες ένα τέτοιο σύστημα εάν είχες τουλάχιστον 7 παίκτες παγκοσμίους κλάσης. Με οποιονδήποτε μικρότερης αξίας το σύστημα απλά θα κατέρρεε. Άγιαξ και Ολλανδία ήταν τυχεροί διότι είχαν αστείρευτο ταλέντο και ακόμα περισσότερο παίκτες κλάσης που στριμώχνονταν στην αρχική 11αδα. ( Τα παραδείγματα των αδερφών Van de Kerkhof , Piet Keizer και Ruud Geels που πάντα έμεναν εκτός επιλογής για την 11αδα και ενίοτε από την αποστολή για την εθνική ομάδα). Χωρίς αμφιβολία εξωπραγματικός συναγωνισμός.

Η Ολλανδία του ’74

Η Ολλανδία έφτασε στο τελικό στο Μουντιάλ του 1974 όντας σε εξαιρετική κατάσταση και φόρμα , αλλά έπεσαν πάνω στην οικοδέσποινα Δ. Γερμανία. Αυτή ήταν μία ομάδα που έπαιζε το δικό της στυλ ποδοσφαίρου, παρόλο που ήταν λιγότερο «άναρχο» και «ελεύθερο» από αυτό της Ολλανδίας. Οι Γερμανοί είχαν μια μίξη από σπεσιαλίστες και all-round παίκτες. Στη άμυνα για παράδειγμα είχαν δυο αρτίστες τον Φραντς Μπεκενμπάουερ και Πωλ Μπράιτνερ που και οι δύο διέπρεψαν σε διαφορετικά στάδια στη καριέρα τους σαν κεντρικοί μέσοι.(Ο πρώτος έπαιζε εξίσου καλά και σαν αμυντικό χαφ(DMF) και σαν λίμπερο(Sweeper), ενώ ο δεύτερος είχε διακριθεί και σαν αριστερό μπακ(LB). Ακόμα και ο Μπέρτι Φόξ γνωστός πρωτίστως για το επίμονο, ανθεκτικό και «πεισματικό» μαρκάρισμα ήταν παραπάνω από ικανός να επιτίθεται και να «ανοίγεται» μπροστά.

Εάν η Δ. Γερμανία εμφανιζόταν μονότονη και ανιαρή σε σχέση με τους υπερόπτες Ολλανδούς ήταν κυρίως λόγω της απουσίας του Gunter Netzer. Το 1972 ο Γερμανός μέσος είχε εμπνεύσει τη μεγαλύτερη Γερμανία όλων των εποχών και παρόλο που ήταν τραυματισμένος( παράλληλα με μία πτώση στην απόδοση του από τότε που είχε μετεγγραφεί στη Ρεάλ Μαδρίτης) παρεμπόδισε τη συμμετοχή του από τη μεγαλύτερη πίστα όλων. Στην επιθετική γραμμή αντί του Cruijff οι Γερμανοί είχαν μια «μηχανή» των γκολ που άκουγε στο όνομα Gerd Muller, και παρόλο που τα αποτελέσματα ήταν λιγότερο θεαματικά , παρέμεναν όμως το ίδιο αποτελεσματικά.

Εάν κάτι είχε «πονέσει» πιο πολύ τους Ολλανδούς από την ήττα από τη Δ. Γερμανία ήταν η «αμυθοποίηση» του μύθου του Total Football. Για λίγο ήταν μια ομάδα αποτελούμενη από ειδικούς παίκτες αλλά πίσω από αυτό ήταν κατά πολύ επαναστατικό. Η κίνηση, εναλλαγή θέσεων και η σημασία της κατοχής μπαλας, ήταν το concept που εφαρμόσθηκε από σχεδόν όλες τις μεταπολεμικές ομάδες, από την Ουγγαρία στη Ρεάλ και στη Βραζιλία. Επιπλέον η ελαστικότητα που παρυσιάσθηκε από το Cruyff ήταν στην ουσία απλώς η προέκταση της θέσης του κεντρικού επιθετικού με βάθος που αναπτύχτηκε από τους Palotas και Hidegkuti και τελειοποιήθηκε από τον Di Stefano.Τέλος ο σεβασμός που κρατούσε για τον εαυτό του το σύστημα συχνά έκρυβε μια ξεχασμένη αλήθεια για το τελικό του 1974.

Η Δ. Γερμανία ήταν η καλύτερη ομάδα. Για όλη τη πρώιμη κατοχή που απολάμβανε η Ολλανδία , ήταν οι Γερμανοί που είχαν τις καλύτερες ευκαιρίες και άξιζαν τη νίκη στο τέλος της ημέρας. Το καμάρι και το «τουπέ» των Ολλανδών άφησαν ένα ανεξίτηλο σημάδι στη ιστορία του ποδοσφαίρου, ενώ ήταν η ικανότητα των παικτών και προπονητών , παρά μια τακτική επανάσταση , η οποία ήταν το κλειδί για την επιτυχία τους.

Το ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο σήμερα

Μετά την απόσυρση από την ενεργό δράση ο Γιόχαν Κρόιφ ακολούθησε τη καριέρα ποδοσφαιρικού μάνατζερ. Ήταν κατά τη διάρκεια της θητείας του στη Μπαρτσελόνα όταν τελειοποίησε τις αρχές του ολοκληρωτικού ποδοσφαίρου, δημιουργώντας ένα στυλ το λεγόμενο «τίκι-τακα». Το τίκι-τάκα χαρακτηρίζεται από κατοχή μπάλας και κίνηση των παικτών. Στο κέντρο δεσπόζει η παρουσία ενός μέσου που κοντρολάρει την άμυνα της ομάδας και ανεβάζει την ομάδα στην επίθεση είτε κουβαλώντας τη μπάλα, είτε προσπαθώντας να «ανοίξει» την αντίπαλη άμυνα με κάθετες πάσες. Ιθύνων νους και «μαέστρος» στην ομάδα της Καταλονίας είναι οι Xavi Hernadez και Andres Iniesta. Σήμερα αυτή η στρατηγική έγινε το σήμα κατατεθέν της Εθνικής Ισπανίας. Οι «Φούριας Ρόχας» το χρησιμοποίησαν για να κερδίσουν το EURO 2008 και το Μουντιάλ 2010. Ήταν και ηθική ικανοποίηση για τον ίδιο τον «Ιπτάμενο Ολλανδό» που το σύστημα που έπαιξε εφάρμοσε και τελειοποίησε σα παίκτης και σα μάνατζερ επιτέλους έφερε τρόπαια.

Το Ολοκληρωτικό Ποδόσφαιρο δεν υφίσταται πια στη πρώτη του μορφή λόγω των τεράστιων απαιτήσεων του στην αντοχή των παικτών και στην δημιουργία παικτών-εργαλείων. Ωστόσο οι αρχές του passing game, wide spacing και player movement είναι βασικό συστατικό στις στρατηγικές του επιθετικού ποδοσφαίρου στις μέρες μας.   www.overlap.gr